Monumentenroute 2023
LEVEND ERFGOED
Open Monumentenroute op zondag 10 september
U arriveert, bestijgt de trap en het doek gaat op. Het feest kan beginnen.
Het programma wordt u aangeboden door het comité Open Monumentendag Wageningen. Alle deelnemende monumenten en locaties die u tijdens Open Monumentendag 2023 kunt bezoeken, worden beknopt omschreven. Het thema Levend Erfgoed biedt volop aanknopingspunten voor opnieuw een mooi en levendig programma. Laat u aan de hand van de monumentenroute meevoeren door de vaak bewogen geschiedenissen van de monumenten en markante plekken. Wat te denken van de indringende verhalen rondom Huize Wolfswaard ten tijde van de Tweede Wereldoorlog? Werp eens een blik vanaf de door oorlogsgeweld verwoeste en weer herrezen gemeentetoren. Of gun uzelf een kijkje achter de coulissen en op de rijke historie van Theater Junushoff.
Zaterdagavond 9 september zal burgemeester Floor Vermeulen het startsein geven voor Open Monumentendag Wageningen 2023. Met een avondvullend programma in Theater Junushoff krijgt u een indruk van het bijzondere erfgoed dat Wageningen rijk is. Onder het genot van een drankje kunt u aansluitend alvast napraten en nadenken over de mogelijk te bezoeken Wageningse monumenten en markante plekken op zondag.
De Open Monumentenroute op zondag 10 september vindt u hieronder. Houdt u rekening met mogelijke beperkingen in het aantal bezoekers bij enkele deelnemende panden.
Graag tot ziens op Open Monumentendag Wageningen 2023!
1 Theater Junushoff
Plantsoen 3, 6701 AS Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling
Centraal Infopunt
Verkoop publicaties OMDW
Rondleidingen in Junushoff zijn om 12:00, 14:00 en 16:00 uur
Tevens startpunt wandeling Joods Erfgoed om 15:00 (zie ook 14)
De geschiedenis van het theater begint eigenlijk al in 1880. Dat is het jaar van oprichting van het oorspronkelijke gebouw in een voormalig bolwerk, bekend onder de naam Junushoff. Deze naam verwijst naar de 17e-eeuwse burgemeester Johan Junius, die er een hof en huis in gebruik had. Dankzij cartograaf Nicolaes van Geelkercken die het bolwerk op de vestingkaart van Wageningen uit 1654 Junushoff noemt. Ook de Junusstraat, in de middeleeuwen Broeckstraat geheten, herinnert aan deze burgemeester die voor altijd een i-tje moet missen.
2 Café Onder de Linden
Gemeentelijk monument
Haagsteeg 16, 6708 PM Wageningen
11:00-17:00 uur Openstelling
Op oude afbeeldingen ligt het café heel idyllisch aan het water, verstild en ver weg van de bedrijvigheid van de binnenstad. Vandaag de dag ligt het etablissement ingebed in een woonwijk en parallel aan een drukke verkeersader de Nijenoordallee. Helaas geen water met dobberende eendjes meer voor de deur. Maar het knusse Onder de Linden ligt nog altijd mooi verscholen in het groen en is een ware trekpleister voor de dorstige wandelaar of fietser die er even prettig wil verpozen.
De geschiedenis ervan gaat inmiddels drie eeuwen terug. In 1726 wordt op last van het stadsbestuur een kanaal gegraven voor turfvervoer vanuit het veengebied rond Veenendaal richting Wageningen. Bij een ophaalbrug over dit kanaal, de Nieuwe Vaart of het Nieuwe Kanaal geheten, verrijst een brugwachtershuisje annex tapperij voor de turfschippers onder de toepasselijke naam De Brug.
3 Kantoorkasteel (voormalig Zaadcontrole)
Gemeentelijk monument
Binnenhaven 1, 6709 PD Wageningen
11:00-13:00 uur openstelling en rondleidingen
Let op! Open tot 13:00 uur
Het verhaal van het voormalige Rijksproefstation voor Zaadcontrole start meer dan een eeuw geleden. Zaadcontrole is als discipline zelfs al sinds 1877 onderdeel van de toenmalige Rijkslandbouwschool. Maar door de toenemende behoefte aan wetenschappelijk onderzoek naar en objectieve controle van zaaizaad is er na zo’n twee decennia beduidend meer ruimte nodig. Het Rijk vindt het tijd worden voor een zelfstandig functionerend instituut dat heel Nederland zou kunnen bedienen. De gemeente ziet kansen en schenkt een groot stuk grond aan het Rijk aan wat dan nog de Mennonietenbuurt heet, naar de Mennonieten die daar sinds de 18e eeuw een eenvoudig buurtje bewoonden.
4 Huize Wolfswaard
Gemeentelijk monument
Aan de Rijn 12, 6701 PB Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling en rondleidingen
Dit voormalige veerhuis heeft een bewogen geschiedenis die voor altijd verbonden blijft met de Tweede Wereldoorlog, als schuilplaats en als centrum van verzet tegen de Duitse overheerser. In deze boerderij, in de uiterwaarden gelegen, zijn bijvoorbeeld de plannen gesmeed om het bevolkingsregister van Wageningen te verduisteren. In de nacht van 2 op 3 januari 1943 worden de Wageningse persoonskaarten uit de kluis genomen en vervolgens in het kippenhok van de Wolfswaard verstopt. Niet veel later verdwijnen de kaarten voor altijd in het moeras.
5 Villa Arion
Gemeentelijk monument
Niemeijerstraat 6, 6701 CP Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling en expositie met grafisch werk van MR-ONTWERP / Erica Welling
De historie van deze villa aan de westkant van de stad is onlosmakelijk verbonden met de illustere dokter Theodorus Niemeijer (1859-1951), vanaf 1886 werkzaam in de stad. Deze Wageningse ereburger (1948) heeft in het pand decennialang zijn huisartsenpraktijk gerund en een belangrijke rol gespeeld in de verbetering van woon- en leefomstandigheden van Wageningse huishoudens. Als voorzitter van de lokale gezondheidscommissie, initiatiefnemer van de TBC-vereniging, gemeente-arts, voorvechter van een tweede ziekenhuis en als pleitbezorger voor betere arbeidsomstandigheden in de gasfabriek, de lijst is lang en indrukwekkend. Niemeijer heeft er persoonlijk voor gezorgd dat er een barak bij het eerste ziekenhuisje aan de Molenstraat komt te staan om besmettelijke patiënten af te scheiden van de andere zieken. Tot enkele jaren voor zijn dood, inmiddels hoogbejaard, is hij zich actief blijven inzetten voor de stad.
6 Vrijmetselaarsloge
Rijksmonument
Niemeijerstraat 4, 6701 CP Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling
Dit prachtige herenhuis maakt oorspronkelijk deel uit van het eerste uitbreidingsplan van Wageningen. Enkele plaatselijke notabelen richten hiertoe op 25 juli 1874 de maatschap Nieuw-Wageningen op met als doel om nabij de stadsgracht aan de oostkant gebouwen en gronden op te kopen en er een nieuwe wijk voor welgestelden op te richten. Dat de nieuw te bouwen woningen voor de beter gesitueerden bestemd zijn, wordt niet met zoveel woorden beschreven, maar is gezien de uitvoering zonneklaar. De maatschap hoopt de geplande riante en luxueuze woningen uiteraard met stevige winst weer van de hand te doen. Om een en ander mogelijk te maken is de goedkeuring en medewerking van de gemeente een must en zij laat op haar beurt voor de wijk een stratenplan ontwerpen door de gebroeders Van Gendt uit Arnhem.
7 Gemeentetoren Grote Kerk
Gemeentelijk monument
Markt 1, 6701 CX Wageningen
11:00-17:00 uur
Beklimmingen toren onder leiding van een gids om 11:30, 12:30, 13:30, 14:30, 15:30 en 16:30 uur. Maximaal 8 personen per beklimming
12:00-17:00 uur openstelling Kerk
Hoe jammerlijk kan je het hebben. Niet een keer, maar wel twee keer moest de toren van de Grote Kerk worden herbouwd. Eerst nadat in mei 1940 Nederlands artillerievuur de kerk en omliggende straten in de as had gelegd om de Duitse agressor te kunnen verjagen. En de tweede keer nadat de Duitse bezetter op 15 april 1945 de toren – alsook de toren (in de volksmond de ‘Naald’ genoemd) van de Katholieke kerk aan de Bergstraat – bij de terugtrekking opblies. Slechts drie weken voor het tekenen van de capitulatieakte waarmee de stad en het land bevrijd zouden zijn van de bezetter.
8 Museum de Casteelse Poort
Gemeentelijk monument
Bowlespark 1A, 6701 DN Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling museum inclusief gewelfkelder (rijksmonument )
Startpunt rondleiding gevelstenen Toon Rijkers in Torckdael o.l.v. Gildegids om 11:30, 13:30 en 15:30 uur
Een mooiere locatie kun je als cultuurhistorisch centrum van een stad haast niet wensen. Op de fundamenten van een voormalig kasteelterrein, waar al vele eeuwen geschiedenis is geschreven met de nodige hoogte- maar ook dieptepunten.
Geschiedenis die rond 1500 start met de opdracht van Hertog Karel van Gelre om een kasteel met garnizoensgebouwen te plaatsen in de zuidoosthoek van de stad. En historie met als dieptepunt het rampjaar 1672 waarbij Franse troepen dit 16e eeuwse kasteel compleet in de as leggen en ook de rest van de stad niet onberoerd laten. Het kasteelterrein is eind 17e eeuw in handen van de welbekende adellijke familie Torck – waar inmiddels in Wageningen een park en een wijk naar vernoemd zijn – die een grote stempel op de stad heeft gedrukt.
8 Rondleiding gevelstenen Torckdael
Bowlespark 1A, 6701 DN Wageningen
Startpunt rondleidingen gevelstenen Toon Rijkers vanaf de Casteelse Poort om 11:30, 13:30 en 15:30 uur onder begeleiding van een Gildegids
9 Leerlooiershuis
Gemeentelijk monument
Spijk 27, 6701 DT Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling
Het heeft maar weinig gescheeld of deze nog altijd gewilde arbeiderswoningen langs de stadsgracht hadden midden jaren tachtig de sloopkogel ontmoet. Te oud, te klein en te duur om te renoveren is dan de teneur. Dankzij de inspanningen van toenmalig wethouder Cox Merkelijn is sloop gelukkig voorkomen. Zij is zich bewust van de cultuur-historische waarde van het arbeiderscomplexje van acht woningen en zorgt ervoor dat ze weer mooi worden opgeknapt voor komende generaties.
De huizen aan het Spijk zijn in 1887 in opdracht van de firma Roes en zonen geplaatst voor het personeel van de leerlooierij. Een slimme manier van personeelsbinding en voor zover bekend ook het eerste initiatief binnen Wageningen. De woningen zijn op steenworp afstand gelegen van de fabriek aan de Stationsstraat (1841), dus de vermoeide arbeider kon na gedane zaken zo naar huis kuieren. Voor ontwerp en uitvoering is Wagenings architect Rijk de Vries in de arm genomen, verantwoordelijk voor vele Wageningse panden en complexen.
10 Stadsboerderij
Gemeentelijk monument
Spijk 13, 6701 AK Wageningen
11:00-17:00 openstelling en kinderpuzzeltocht
Langs de stadsgracht aan het Spijk ligt ook deze voormalige boerderij annex tuinmanswoning. Het landelijke weggetje is ook wel bekend als Melkpad vanwege de boeren die vanuit de uiterwaarden via het Spijk hun melk naar de stad brachten. De boerderij is kort na de oprichting van de Rijkslandbouwschool (1876) gebouwd. Net buiten de stad is dan nog alle ruimte om proefvelden te realiseren, zo ook aan de oostzijde. Te midden van de kersverse proefvelden voor tarwegewassen verrijst deze tuinmanswoning met schuur inclusief dorsvloer in 1880. Om het terrein aan het Spijk voor de leerlingen beter bereikbaar te maken vanuit de Rijkslandbouwschool in het deftige Bassecour, is over de gracht een bruggetje aangelegd. Voorheen pendelde men vrolijk heen en weer via een klein pontje. Ook bij Duivendaal, waar in 1882 het nieuwe internaat – het oude internaat was in aanvang ondergebracht in het Bassecour – van de Rijkslandbouwschool verschijnt, komt een bruggetje over de gracht. Dit alles om er voor te zorgen dat leerlingen binnen luttele minuten bij zowel school als proefvelden kunnen arriveren. Geen excuses meer voor laatkomers!
11 Voormalig ziekenhuis
Gemeentelijk monument
Molenstraat 7, 6701 DM Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling
Op de voorzijde van dit fraaie monument prijkt een gevelsteen met de inscriptie: Stichting 17 november 1863. Dat prikkelt de fantasie. De geboorte van een gebouw? Uiteraard niet, het betreft een verwijzing naar vijftig jaar onafhankelijkheid van de Franse overheersing. Een heuglijk gebeuren dat niet geruisloos voorbij mag gaan volgens een clubje notabelen van de stad. Met vereende krachten weten ze middels deze stichting genoeg geld samen te brengen voor de bouw van het eerste ziekenhuis van de stad. De bevolking heeft volgens de stichting recht op goede gezondheidszorg. Dit betreft echter een bescheiden aanzet hiertoe, want in aanvang zijn er maar drie bedden beschikbaar. En ook de verpleging is nog wat provisorisch. Die geschiedt door een ziekenvader en -moeder die naast verzorger ook als kok, schoonmaker, tuinier en conciërge aan de slag moeten.
12 Hotel de Wereld
Gemeentelijk monument
Generaal Foulkesweg 1, 6703 CD Wageningen
12:00-17:00 uur openstelling
Rondleidingen om 12:00, 13:30 en 15:00 uur door Gildegids
Rondleidingen bovenverdiepingen door Jelle de Gruyter van 14:30 tot 17:00 uur
De geschiedenis van Hotel de Wereld gaat al eeuwen terug. Haar ligging op een driesprong van wegen net buiten de oostelijke stadspoort, de Bergpoort, is daar zeker debet aan. Een prima plek om een herberg te vestigen. Zo is er in 1549 al een herberg aan de westzijde van de stad, die later Hof van Gelderland zou heten. De eerste ons bekende afbeelding van een herberg aan de oostzijde stamt uit 1676. Op een tiendkaart – tienden waren een oude vorm van belasting heffen – van landmeter Gerard Passavant is namelijk boerderij en logement van Jacob Meijnsen afgebeeld. Volgens oude schriftelijke bronnen was hij al herbergier of waard in 1669 en woonde hij net buiten de Bergpoort. De poorten van de oude binnenstad sloten al bij zonsondergang, dus een rust- en laafplaats voor late reizigers met hun lastdieren was essentieel. Paarden waren toentertijd de enige vorm van vervoer en zij moesten uiteraard ook van vers water en voedsel voorzien kunnen worden. Een boerderij met stal en liefst ook weidegrond was dan ook een logische plek voor een logement.
13 Kegelbaan Ceres
Generaal Foulkesweg 1B, 6703 BG Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling
Bowlen is in Wageningen nooit echt van de grond gekomen. Kegelen is daarentegen lange tijd – zeker vanaf eind 19e eeuw – een populair en sportief tijdverdrijf geweest en door de jaren heen zelfs door zo’n zeven verenigingen beoefend. Van al deze verenigingen is er vandaag de dag nog één overeind gebleven: De Omsmijters. Onmiskenbaar een zeer toepasselijke naam voor een nog altijd levendige vereniging. Dit kegelgezelschap van studentenvereniging Ceres heeft in de kelder van het sociëteitsgebouw twee kegelbanen in gebruik. Deze hebben volgens traditie geen mechanische hulpmiddelen voor het laten terugrollen en -plaatsen van kegels, zoals bij de sterk geautomatiseerde bowlingbanen wel gebruikelijk is. En in plaats van tien moeten er negen houten objecten worden omgekeild.
14 Joodse Begraafplaats
Rijksmonument
Kerkhofpad, ingang langs Generaal Foulkesweg 14
Rondleiding om 15:00 bij startpunt Junushoff
Onderdeel van rondleiding Joods Erfgoed door Jaap Meijer
Wageningen heeft in het verleden naast een algemene begraafplaats ook particuliere begraafplaatsen gekend. Zo was er onder meer bij de katholieke schuilkerk (opgericht in 1740) aan de huidige Lawickse Allee, toen Nieuwe Weg geheten, een eigen kerkhofje. Maar ook de kleine joodse gemeenschap had een eigen begraafplek buiten de stadsmuren. In 1667 vroeg Isaac Adolphs de Jode, pachter van de Bank van Lening in de Nieuwstraat, toestemming aan het stadsbestuur voor een eigen begraafplaats voor zijn gezin en geloofsgenoten. De stad herbergde in de 17e eeuw enkele joodse gezinnen. In een oude zandafgraving aan de voet van de Wageningse Berg konden zij volgens eigen ceremonieel gaan begraven op een ‘eerlijcke plaets in den sandtcuil’. Tegenwoordig is de begraafplek, die op een heuvel of hucht ligt (vandaar de naam Jodenhucht in streektaal), een beetje verscholen gelegen tussen de Generaal Foulkesweg en de Veerweg. Bebouwing aan beide toegangen blokkeert het zicht enigszins op deze begraafplaats.
15 Villa Sunnyside
Gemeentelijk monument
Nassauweg 22, 6703 CJ Wageningen
12:00-17:00 uur openstelling
Dit statige woonhuis uit 1905, waarvan de architect onbekend is, maakt deel uit van een uitbreidingsplan van begin vorige eeuw. Met de komst van de Rijkslandbouwschool en de groei van de industrie is eind 19e eeuw dringend behoefte aan bouwlocaties ontstaan. De stad breidt hiertoe in oostelijke richting uit. Langs de Veerstraat en Veerweg verschijnen veelal arbeiderswoningen. Bergopwaarts is er ruimte voor de welgestelde burger. Daar verrijzen in eerste instantie fraaie herenhuizen langs de lommerrijke Rijksstraatweg, de latere Generaal Foulkesweg.
Voor een uitbreidingsplan aan de zuidzijde van de Generaal Foulkesweg koopt NV Nationaal Grondbezit uit Den Haag in 1902 een perceel van 1,77 hectare op. Hier is tussen de Wilhelminaweg en de tuin van Hinkeloord een terrein beschikbaar om een chique villapark te realiseren. Het ontwerp hiervoor toont een lange lus richting bergrand en rivier met daarlangs ruime bouwkavels. In aanvang is aan het eind van de lus ook een aanzet tot een verbindingsweg richting Wilhelminaweg ingetekend. Maar deze is nooit verwezenlijkt. Wel gerealiseerd is deze prachtige villa, als eerste zelfs van het uitbreidingsplan. Het perceel is als lege kavel uitgegeven wat vrij opmerkelijk is want op de meeste kavels laat de projectontwikkelaar zelf villa’s bouwen om deze vervolgens aan particulieren te verkopen.
16 Villa Hinkeloord
Rijksmonument
Generaal Foulkesweg 64, 6703 BV Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling
Hoofdgebouw Het Depot (inclusief dependance) aan de Arboretumlaan eveneens geopend
De tweede grootse villa die langs de Generaal Foulkesweg (toenmalige Rijksstraatweg) verschijnt betreft Hinkeloord en is met recht een buitenplaats te noemen. Ver buiten de bebouwde kom laat Dirk Vreede in 1855 de prachtige villa N’gladjoe plaatsen, genoemd naar zijn voormalige plantage op Java. Pas later krijgt het zijn huidige naam Hinkeloord. Naast villa Belmonte, al in 1843 opgericht, zullen er eind 19e eeuw nog enkele buitenplaatsen op de Wagenings Berg verschijnen.
16 Beeldengalerij Het Depot
Arboretumlaan 4, 6703 BD Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling
Villa Hinkeloord en de dependance aan de Arboretumlaan zijn eveneens geopend
Het oorspronkelijke gebouw is onder architectuur van G.C. Bremer in 1933 gebouwd. De uitbreidingen uit de jaren negentig zijn een ontwerp van het architectencollectief Mecanoo. In 2009 is het door Stichting Utopa aangekocht en omgevormd tot beeldengalerij Het Depot.
17 Schip van Blaauw: woning
Rijksmonument
Generaal Foulkesweg 70, 6703 BW Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling en doorlopende rondleidingen
Deze inpandige hoogleraarswoning is speciaal voor professor Anton Hendrik Blaauw ontworpen. De woning maakt onlosmakelijk deel uit van het laboratorium voor Plantenfysiologie dat in 1922 op de Wageningse Berg wordt opgericht. Dit is een belangrijke voorwaarde voor Blaauw om zijn werk goed uit te kunnen voeren. Hij moet niet alleen tijdens kantooruren maar ook bij nacht en ontij uitstaande proeven kunnen bestuderen. Een andere eis is de ligging ten opzichte van de zon. Om optimaal gebruik te kunnen maken van het zonlicht wordt het pand dwars op de berg geplaatst. Zo kan het licht rijkelijk naar binnen vloeien. Met zijn werkdrift zal Blaauw een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de bloembollenteelt gaan leveren.
18 Schip van Blaauw: laboratorium
Rijksmonument
Generaal Foulkesweg 72, 6703 BW Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling, doorlopende rondleidingen en kinderspeurtocht
Het Schip van Blaauw is onmiskenbaar een van de meest markante panden die de Landbouwhogeschool (LH) heeft voortgebracht. In opdracht van rijksbouwmeester H. Teeuwisse krijgt architect Cornelis Jouke Blaauw (1885-1947) kort na de oprichting van de LH in 1918 de vrije hand om op het terrein van Hinkeloord twee expressieve gebouwen te ontwerpen. Naast dit laboratorium voor Plantenfysiologie komt ook het ontwerp van het aanpalende laboratorium voor Microbiologie uit zijn koker. Beide gebouwen boven op de Wageningse Berg zijn fraaie voorbeelden van de Amsterdamse Schoolstijl. Typerend van deze stijl is het uitgangspunt van een uitbundig en rijk gedecoreerd totaalkunstwerk.
19 Proefvakken Laboratorium voor Microbiologie
Rijksmonument
Generaal Foulkesweg 72, 6703 BW Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling
Doorlopend rondleidingen. Startpunt links van het Schip van Blaauw
Nog voordat het laboratorium voor Microbiologie op de Wageningse Berg in de steigers staat, zijn de proefvakken al in 1920 gereed. Het betreft veertig zo goed als vierkante vakken van zeven bij zeven meter, afgezet met prefab betonplaten van ruim een beter diep en verder gescheiden door zandpaden. Naar voorbeeld van het Britse landbouwkundige onderzoeksinstituut Rothamsted in Harpenden, krijgen deze proefvakken op de berg hun vorm in een strak rasterwerk van vijf bij acht rijen.
Professor Nicolaas Söhngen (1878-1934), de eerste hoogleraar Microbiologie die Wageningen rijk is, krijgt in 1919 toestemming van de dan zojuist opgerichte Landbouwhogeschool (1918) voor de bouw van een nieuw laboratorium met toebehoren. Naast een ruim laboratorium, een ambts- en een tuinmanswoning kan hij namelijk een tuin van 1 hectare vorm gaan geven.
20 Westberg
Rijksmonument
Startpunt hoek Generaal Foulkesweg/Westbergweg
Rondleidingen om 12:00, 13:30 en 15:00 uur
De Westberg is Wagenings landschap dat velen tot de verbeelding spreekt. Met zijn graanvelden, monumenten en vergezichten tot ver in de Betuwe, is de berg dan ook aantrekkelijk Wagenings erfgoed. Met de fraaie arboreta Belmonte en De Dreijen als nabije buren is de Westberg in goed botanisch gezelschap. Grofweg ligt het terrein tussen de Westbergweg en de Holleweg in, ten noorden door de Generaal Foulkesweg en ten zuiden door Onderlangs begrensd.
Vele percelen op de Wageningse Berg, waaronder op de Westberg, zijn in de 17e eeuw in eigendom van de illustere burgemeester Lubbert Adolph Torck (1687-1758). Door erfenis komt dit gebied later in handen van Thierry Juste baron de Constant Rebecque de Villars (1786-1867). Hij laat ten oosten van de Westberg park Belmonte aanleggen in Engelse landschapsstijl inclusief een prachtige villa (in WOII jammerlijk verwoest).
21 Watertoren
Generaal Foulkesweg 106, 6703 DS Wageningen
12:00-17:00 uur openstelling
Beklimmingen toren onder leiding van BOEi tussen 12:00-17:00 uur
De watertoren is een ware blikvanger bij binnenkomst van de stad wanneer je vanuit Renkum de Wageningse Berg bestijgt. Deze ‘peperbus’ van baksteen en beton reikt wel dertig meter hoog en geeft bij helder weer zelfs zicht tot in Duitsland. Zoals de bijnaam ‘peperbus’ al doet vermoeden wordt het gebouw bij de oplevering in 1948 echter met gemengde gevoelens ontvangen. Het ontwerp van architect Theodoor K.J. Koch doet blijkbaar erg modern aan. Het pand oogt (te) sober, zakelijk en strak en mist volgens velen de charme van zijn voorganger Belvédère die tijdens de Tweede Wereldoorlog compleet werd verwoest.
22 Stadion de Wageningse Berg
Generaal Foulkesweg 108, 6703 DS Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling met toelichting door vrijwilligers van Vrienden van Stadion de Wageningse Berg
Wanneer je het stadion nu betreedt ziet de grasmat eruit alsof er elk moment een eredivisietopper zou kunnen plaatsvinden, zo sappig groen en strak geschoren ligt het erbij. En is het ook eenvoudig voor te stellen dat er in het weekend drommen mensen de berg beklimmen, al vrolijk het clublied zingend, om enthousiast en vol verwachting op de fris geschilderde tribunes plaats te nemen. Toch is het al weer meer dan dertig jaar geleden (1992) dat de stekker jammerlijk uit FC Wageningen is getrokken.
Een club van enthousiaste vrijwilligers spant zich gelukkig al vele jaren in om de oude glorie van het stadion te herstellen en bewaren. Want om de condities van veld en opstallen goed te houden is veel mankracht en ook geld nodig.
23 Ecodorp Ppauw
Scheidingslaan 1, 6704 PN Wageningen
11:00-17:00 uur doorlopend rondleidingen, beginpunt Scheidingslaan 1
De geschiedenis van Ecodorp Ppauw is nog relatief jong maar wel kleurrijk. Iets meer dan negen jaar geleden is dit mobiele ecodorp aan de rand van Wageningen ontsproten. Zelf spreken de bewoners van een culturele rafelrand. Het is een fijne rustig gelegen plek voor experiment en vernieuwing, een culturele broedplaats voor mensen met een gedeelde hartstocht voor de natuur. Samen zorg dragen voor moeder aarde en haar niet chronisch uitputten zoals nu op mondiale schaal gebeurt. Zo’n lokaal initiatief voor duurzaam samenleven is in deze tijden van overconsumptie en klimaatverandering een eyeopener. Regelmatig geven de bewoners rondleidingen over het terrein om inzicht te geven in hoe je duurzaam zou kunnen leven. Je ervaart hoe je een kleinere ecologische voetafdruk kunt achterlaten om de generaties na ons ook nog een kans te geven op een leefbare planeet.
24 Villa Sanoer
Gemeentelijk monument
Geertjesweg 55, 6704 PC Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling en rondleidingen in de tuinen. Start steeds bij minimaal 10 personen
Deze historische buitenplaats aan de lommerrijke Geertjesweg staat ook wel bekend als de Burlenburgh en is onder die naam als documentaire vastgelegd en uitgebracht. Dankzij de liefdevolle inspanningen van de in 2019 overleden eigenaar en medebewoner Robert Best is de karakteristieke witte villa met prachtige omliggende tuin door de jaren heen mooi in oude luister hersteld. Met behulp van inwonende jongens van studentenvereniging Ceres heeft hij deze immense klus fysiek en financieel kunnen klaren. Zelf is Robert Best al in 1954 als student in de dan als pension functionerende villa neergestreken om er (geestelijk) nooit meer weg te gaan. Hij heeft zijn studentenkamer ondanks al zijn wereldse omzwervingen als tropisch landbouwkundige altijd aangehouden, tot aan het moment dat hij de villa in 1980 zelf kon kopen. Het moment ook om zijn restauratie- en herstelwerkzaamheden te starten.
25 Begraafplaats Leeuwerenk
Oude Diedenweg 64, 6704 AD Wageningen
Er is één rondleiding om 11:00 uur o.l.v. Petra Sips
Startpunt bij de Aula van de begraafplaats
Het ontwerp van deze algemene begraafplaats uit 1902 is van tuinarchitect L.A. Springer (1855-1940), als docent verbonden aan de toenmalige Hogere Tuin- en Bosbouwschool in Wageningen. De glooiende lijnen, de ellips- en cirkelvormen en het parkachtige groen zijn typerend voor de Engelse landschapsstijl die hij hanteert. Als voorwaarde krijgt Springer van het gemeentebestuur mee dat hij plek moet inruimen voor een algemeen, rooms-katholiek en een joods gedeelte. Zijn oorspronkelijke plan omvat een centrale ingangspartij, maar dit zorgt voor kritiek binnen de verschillende gezindten. Ze krijgen vervolgens ieder een aparte ingang in een aangepast ontwerp. Het algemene gedeelte groeit echter al rap uit zijn jasje en voor een noodzakelijke uitbreiding aan de noordzijde wordt in 1943 tuinarchitect en hoogleraar aan de Landbouwhogeschool, J.T.P Bijhouwer (1898-1974), aangetrokken. Zijn ontwerp vormt een sterk contrast met de glooiende parkachtige opzet van zijn voorganger Springer. Het oogt functioneel en strak met uitwaaierende lange rijen rechte hagen en heesters.
26 Steenfabriek de Bovenste Polder
Rijksmonument
Aan de Rijn 5, 6701PB Wageningen
11:00-17:00 uur openstelling ateliers en smederij
Langs de Rijn staat een prachtig multifunctioneel gebouw: steenfabriek de Bovenste Polder. Het monumentale pand biedt sinds jaar en dag onder meer ruimte aan kunstenaar, kanovaarder en ambachtsman en kan met recht een geslaagde vorm van herbestemming genoemd worden. Dankzij de inspanningen van BOEi is dit stukje Wagenings industrieel erfgoed begin deze eeuw mooi behouden voor de toekomst. Het allereerste project van BOEi en de steenfabriek vormt daarmee de bakermat van deze industriële herbestemmer bij uitstek.
27 Oude Nude (Ouwe Nu)
Huppelpad 2, 6709 DD Wageningen
Rondleiding om 15:00 uur vanaf de parkeerplaats van Huppelpad 2
Oude verhalen van en door bewoners
Deze buurtschap, ook wel bekend als de Ouwe Nu, bestaat inmiddels ruim 170 jaar. Gelegen op steenworp afstand van de provincie Utrecht heeft de Oude Nude een heel eigen karakter en geschiedenis. En zelfs een ietwat eigen tongval, die wat zachter klinkt dan het Wageningse dialect. Niet zo heel vreemd, aangezien er in de 19e eeuw ook mensen uit de Betuwe waren neergestreken. Maar het merendeel van de gezinnen was Wagenings, met namen als Hoksbergen, Jansen, Van Swaaij en Krechting. De Oude Nude lag in aanvang op flinke afstand van de stad, ook gevoelsmatig stond het ver van de gemeente af. Kwam er eens een bestuurder langs dan sprak men van ‘die lui uit de stad’.